Als je merkt dat je zit te worstelen met het perspectief – of gewoon niet weet welk perspectief je moet gebruiken – probeer dan eens te schrijven vanuit het perspectief van de onbetrouwbare verteller.
Als lezer ga je ervan uit dat datgene wat je leest, klopt. De beschrijving van de personages, de sfeer en de belangrijkste gebeurtenissen. Of neem de volgorde waarin de verteller het verhaal vertelt: we nemen het als lezer klakkeloos aan.
Hoe suf!
Want, wat als die beschrijving niet blijkt te kloppen? Wat als personages anders in elkaar zitten dan jou was voorgeschoteld? En wat als gebeurtenissen helemaal niet hebben plaatsgevonden zoals verteld? En nog erger: als de ik-figuur niet blijkt te zijn wie je dacht dat hij of zij was?
Laat liever je lezer worstelen met de onbetrouwbare verteller
Als schrijver is het fijn om met die verwarring te spelen.
Gedoseerd uiteraard.
Laat je lezer lekker twijfelen. Onthul het onbetrouwbare zonder het met zoveel woorden te zeggen.
Let wel op dat er natuurlijk een reden moet zijn voor de keuze van de onbetrouwbare verteller. Zomaar kiezen voor het perspectief van de onbetrouwbare verteller, is uitermate flauw.
Want waarom is die verteller onbetrouwbaar? Daar moet een reden voor zijn. Laat die reden nou juist de kurk zijn waarop jouw verhaal drijft! Het perspectief van de onbetrouwbare verteller is nooit zomaar gekozen.
Kies bewust voor het perspectief van de onbetrouwbare verteller
Dit bijzondere perspectief leert je om subtiel met details om te gaan. Je moet de lezer immers lange tijd op het verkeerde been zetten.
Datgene wat je verteller beweert, moet lange tijd geloofwaardig zijn. Slechts af en toe moet jouw lezer kunnen merken dat er iets niet klopt.
Als lezer is het heerlijk om dat langzaam maar zeker te ontdekken.
Neem er als schrijver de tijd voor en licht af en toe een tipje van de sluier op met een simpel detail.
Geef verderop in je verhaal nog een detail.
En een tijd later weer eentje.
Of noem hetzelfde detail.
Bedenk van tevoren goed wat die details moeten zijn. Ze moeten immers de gedachten van jouw lezers triggeren.
Hét te lezen boek met de onbetrouwbare verteller
Een van de beste boeken met een onbetrouwbare verteller – die ik tot nu toe heb gelezen – is:
Ho wacht!
Spoiler!
Komt-ie:
We hebben altijd in het kasteel gewoond, van de Amerikaanse schrijfster Shirley Jackson. Het gaat over een meisje genaamd Merricat, en het duistere geheim van haar familie.
Lees het en probeer er eens achter te komen wat die subtiele details in dit verhaal zijn. Die details waardoor je denkt: er klopt iets niet. Of: waarom vertelt de verteller mij dit?
Zou dit verhaal met een betrouwbare verteller net zo spannend zijn geweest?
Shirley Jackson schreef ook een geweldig, kort verhaal dat nu bekendstaat als meesterwerk: The Lottery. Dit bizarre verhaal gaat over een dorpsgemeenschap die jaarlijks bijeenkomt op het plein voor een loterij. Leuk om te winnen, niet dan?
Tijdschrift The New Yorker publiceerde het op 26 juni 1948. Leuk detail: het speelt zich af op de dag van verschijning van het magazine.
Overigens blijven details ook in The Lottery lang onduidelijk voor de lezer, totdat …
Nee, dat verklap ik niet. Je kunt het verhaal hier lezen of beluisteren. Het heeft de lengte van nog geen lunch.
Het verhaal veroorzaakte een hoop opschudding. Meer dan ooit stroomden er bij The New Yorker opzeggingen binnen. Jackson schreef daarover trouwens een interessant artikel: Biography of a story, maar volgens een artikel in Slate van William Brennan klopte de inhoud daarvan niet helemaal. Over onbetrouwbare vertellers gesproken …
In 2017 kwam er een in het Nederlands vertaalde graphic novel van uit, gemaakt door Jacksons kleinzoon. Hoe leuk is dat?
Bonustip
Ik heb nog een leuke tip voor je: de nieuwsbrief van de Library of America. Elke week krijg je op zondag – mijn favoriete leesdag – een kort verhaal, een fragment of een interessant essay van een Amerikaanse auteur.
Nu heb je er natuurlijk al een hoop gemist …
Niet getreurd. Je kunt op de website van de Library of America ook hun eerdere ‘korte verhalen van de week’ vinden, zoals The Lottery, maar dan met extra informatie. Er is zelfs een (beetje gedateerde) verfilming, automatisch gevolgd door een toelichting op het verhaal.
Heerlijk!
Ik geloof zowaar dat ik fan begin te worden van Shirley Jacksons verhalen.
Echt waar.
