Autobiografisch schrijven, daarvoor moet je bij Karl Ove Knausgård zijn. Ik lees nu Schrijver, het vijfde deel in zijn serie Mijn strijd. Het verslavende aan dit boek vat ik samen in 5 tips voor autobiografisch schrijven.
Schrijver gaat onder meer over Karl Oves studie aan de Schrijversacademie. Hij is ervoor op zijn negentiende naar Bergen verhuisd.
Bergen! Hup, even duiken in mijn vakantiefoto’s uit Noorwegen.
Tot zover Bergen.
Onthoud: Bergen = veel regen
Terug naar Schrijver. Op de eerste pagina schrijft Knausgård het volgende:
‘Het enige wat is overgebleven van al die duizenden dagen die ik in die kleine, smalstratige, van de regen glimmende stad in het Vestland heb doorgebracht, zijn een paar gebeurtenissen en een heleboel stemmingen.’
Vervolgens lees je dat Karl Ove zijn dagboek heeft verbrand en nog een dozijn foto’s plus wat brieven uit die tijd heeft.
‘Die heb ik doorgekeken, er hier en daar wat in gelezen, maar daar werd ik telkens weer terneergeslagen van, het was zo’n vreselijke tijd. Ik wist zo weinig, wilde zo veel, kreeg niets voor elkaar.’
En dat is precies wat de auteur in de volgende honderden pagina’s vertelt: een paar gebeurtenissen en een heleboel stemmingen. Dat klinkt misschien saai, maar ik vind het verslavend.
Verslavend? Hoezo?!
Al lezende vroeg ik mij af waar hem dat toch in zit. In feite heeft de schrijver je dat zelf al verteld: een paar gebeurtenissen en een heleboel stemmingen. Je leest over zijn twijfels en onzekerheid, over de drang om alles goed te doen en toch te falen, over vrijheid maar toch in het gareel moeten lopen, over verliefdheden en afwijzingen.
Niet iedereen is blij met autobiografisch schrijven
Herkenbare momenten in een mensenleven dus. Knausgård roept ze allemaal op. Pijnlijk, ja zelfs gênant eerlijk – Knausgårds oom Gunnar eiste zelfs een publicatieverbod. Het is alsof je daadwerkelijk zijn dagboek leest. Een pijnlijk eerlijk dagboek waarin gevoelens als verveling, eenzaamheid, schaamte en angst dagelijks terugkeren.
Herbeleven
Je herinnert je misschien nog je eerste dag op je opleiding of je middelbare school: je weet niet zo goed waar het lokaal is, je kent je medestudenten nog niet, je wilt zo goed mogelijk voor de dag komen. Er gaat van alles door je heen. Knausgård laat het je weer helemaal herbeleven. Hij schrijft erg zintuiglijk. En in de ik-vorm, niet onbelangrijk in dit geval. Je zit als lezer dichter op de hoofdpersoon.
Na die eerste les in Bergen blijkt er een studiegenoot te zijn die de aspirant schrijver even het volgende komt vertellen:
‘Ik ontdekte dat ik exact tweemaal zo oud ben als jij. Jij bent negentien en ik achtendertig. Je bent nog ontzettend jong!’
‘Ja’, zei ik.
‘Wat leuk dat je toch bent aangenomen.’
Dodelijk.
En vervolgens gaat Karl Ove thuis lezen in een boek waarvan hij werkelijk niets begrijpt.
Hij levert zijn opdrachten in en krijgt eerlijk commentaar van zijn studiegenoten. Knausgård wíl zo graag, maar het lukt niet.
En dan maakt hij zichzelf ten overstaan van zijn vrienden (of nog erger: die van zijn oudere broer) ook nog eens regelmatig vreselijk belachelijk. Dat komt doordat hij veel zuipt en dan vervolgens, nee lees dat zelf allemaal maar. Hoewel het allemaal vreselijk zwaarmoedig klinkt – de serie heet natuurlijk niet voor niets Mijn strijd – valt er dus ook voldoende te lachen.
Tijdgeest
Het verslavende zit hem ook in de beschreven tijdgeest. Met zijn vrienden draait hij thuis platen – tja, dat deed je vroeger nog – van Prefab Sprout, The Smiths, This Mortal Coil. We weten allemaal dat muziek herinneringen oproept. Je bent in één klap decennia terug in de tijd. En weer jong.
Je ziet, autobiografisch schrijven kan veel doen met lezers. Al met al is er veel te leren van Knausgård.
5 tips voor autobiografisch schrijven
- Schuw niet om te schrijven vanuit je twijfels, je gedachten en angsten. Grote kans dat je niet de enige bent die onzeker was op die eerste lesdag, of die ooit is afgewezen in de liefde. Lezers vinden herkenning heerlijk.
- Schrijf je over een specifieke tijd? Gebruik details die typisch bij die tijd horen en check ze. Het zou knullig zijn geweest als Knausgård het in Schrijver had gehad over smartphones of Spotify.
- Wacht nog even met het verbranden van je dagboek of brieven! Lees ze nog eens door en je zit weer helemaal in het hoofd (en de denkwereld met bijbehorend taalgebruik) van iemand met de leeftijd die jij toen had.
- Besef dat de ik-vorm zorgt voor een extra dimensie. De lezer verplaatst zich makkelijker in een ik-figuur.
- Denk driemaal na voordat je anderen met hun naam en toenaam noemt. Je kunt er veel gedonder mee krijgen.
O, en dan nog een bonustip. Die zal jou niet verbazen:
- Lees Knausgård en onderzoek op welke momenten hij je echt raakt. Gaat het om een herinnering? Zijn taalgebruik? Een detail? Een bepaalde stemming?
Maar genoeg nu, ik ga weer even op tijdreis met Knausgård.
