In mijn serie over schrijfboeken die je zou moeten lezen, behandel ik dit keer: Een duik in een vijver in de regen. Een schrijfboek van George Saunders. Dit boek leert je via zeven korte (en meegeleverde) verhalen van Russische schrijvers veel over lezen, schrijven en… het leven.
Zelf las ik de Engelstalige versie die eerder uitkwam, maar de Nederlandse vertaling meldt in de flaptekst: ‘Een grootmeester van nu over de grootmeesters van toen. Diepgravend, openhartig, grappig en filosofisch.’
Klopt dat? Nou en of!
Het boek is niet een boek over hoe te schrijven, meldt de auteur. Is het dan…
Geen schrijfboek van George Saunders?
Nou… hij gaat uit van de lezer en analyseert waarom die geroerd is. En hij wijst je op bepaalde schrijftechnieken. Leerzaam dus voor iedereen die wil schrijven.
Saunders weet bij uitstek waarover hij het heeft: hij won literaire prijzen met onder meer het boek Lincoln in the Bardo en hij is docent creatief schrijven aan de Syracuse University.
Met dit boek geeft hij je een goed te volgen masterclass met oefeningen en tips. Gewoon wanneer jij er tijd voor hebt. Hoe fijn is dat?
Je vindt in dit boek opnieuw vertaalde verhalen van Anton Tsjechov, Ivan Toergenjev, Leo Tolstoj en Nicolai Gogol. Saunders vraagt je zo’n verhaal te lezen en even stil te staan bij wat het met je doet. Was het saai? Ontroerend? Vervelend? Wat voelde je? Waar in het verhaal voelde je het? Heb je nog vragen? Welke antwoorden kun je bedenken?
Geen ingewikkeld gedoe over plot, thema en karakterontwikkeling
Saunders geeft je handvatten om over schrijven te gaan nadenken. Wat maakt bijvoorbeeld dat een lezer verder wil lezen? Volgens de docent creatief schrijven zijn het de verwachtingen die de schrijver schept. Hij legt dat op een simpele manier uit via het eerste verhaal: ‘Op de kar’, van Tsjechov.
Bladzijde voor bladzijde neemt Saunders je mee in dit verhaal. Je leest telkens één pagina (later twee) waarna hij commentaar geeft en wat vragen stelt. Vragen zoals:
- Wat denk je dat er gaat gebeuren?
- Wat maakt dat je verder wil lezen?
- Als jij de schrijver was, hoe zou je het verhaal dan vervolgen?
Best lastig, maar die vragen houden je goed bij de les.
Neem de vraag: waar ben je nieuwsgierig naar? Wordt die vraag op de volgende pagina beantwoord? Jazeker, merken we in dit geval. Het voert te ver om dat in dit specifieke geval uit te leggen – Saunders neemt daar vijftig pagina’s de tijd voor – maar de les van onze docent is: voor een goede structuur moet je je als schrijver bewust zijn van de vraag die je bij de lezer oproept, en die vraag dan beantwoorden.
(Zie je?
Structuur is gemakkelijk.
Ha, ha, ha.)
…schrijft Saunders.
Grapjas.
Het is fijn om te merken dat je als lezer met dezelfde vragen zit als de openhartige Saunders en dat Tsjechov die vervolgens beantwoordt. Saunders raadt je bij deze oefening aan om bij elke bladzijde na te denken over alle genoemde vragen. En telkens even samen te vatten wat je tot dan toe weet.
Ja, ja…
Dit schrijfboek van George Saunders laat jou werken
Maar hé, je wil toch beter leren schrijven?
Terwijl jij over al die vragen nadenkt, vertelt Saunders je hoe Tsjechov zijn personages uitdiept en wat dat met jou als lezer doet. Of waarom Tsjechov bepaalde beschrijvingen van een weg gebruikt. Spoiler: alles heeft een reden, zeker in een kort verhaal.
Hartstikke leerzaam!
Bij de andere verhalen gaat Saunders anders te werk. Je leest dan eerst het verhaal. Daarna vertelt hij wat hem als lezer opvalt. Die methode is te vergelijken met die van Lidewijde Paris in haar boek Hoe lees ik korte verhalen? Daarover een andere keer meer, maar zij stelt je eerst wat vragen voordat je het meegeleverde verhaal leest.
In haar boek over romans – Hoe lees ik? – legt zij via fragmenten uit hoe het zit met motief, thema, perspectief, tijd, structuur en andere – wat zij noemt – ‘toeters en bellen’.
Terug naar Een duik in een vijver in de regen
Het (wat mij betreft) mooiste verhaal uit het schrijfboek van George Saunders is Meester en man, ook wel vertaald als Meester en knecht, van Leo Tolstoj. Saunders merkt op dat Tolstoj vooral feiten beschrijft. We lezen veel over mensen die dingen doen. Dat trekt ons het verhaal in.
Het knappe is dat Tolstoj daarbij makkelijk switcht van perspectief. Zo zijn er paragrafen waarin we:
- eerst alles lezen vanuit een alwetende verteller;
- vervolgens het standpunt van het ene personage horen via een toespraak;
- daarna diens gedachten lezen;
- vervolgens een toespraak van een ander personage lezen;
- tot slot in diens hoofd zitten.
Dat klinkt ingewikkeld, maar het werkt omdat Tolstoj zich voorstelde wat hij in een bepaald geval zou denken. Hij schreef die gedachten toe aan zijn personages. Zo merken we dat we soortgelijke gedachten hebben gehad.
Je denkt volgens Saunders dan niet meer aan woordkeuze, maar aan beslissingen van de personages. En aan de beslissingen die je zelf hebt gemaakt of ooit zult maken.
Een schrijfboek met levenslessen!
Elke scène in het verhaal begint met een verlangen, een probleem of een terugslag en eindigt met hoop op verbetering, merkt Saunders op. Iets gebeurt niet zomaar. Van A naar B gaan moet een oorzaak hebben. A veroorzaakt B.
Volgens Saunders is die causaliteit het moeilijkste onderdeel van leren schrijven. Hij zegt: een goed geschreven stuk proza is als een vlieger, maar causaliteit is als de wind die de vlieger omhoog laat gaan.
De mate waarin dat lukt én de wil om te durven schrappen, te verbeteren, opnieuw te beginnen, maken het verschil tussen publiceren of niet, aldus de docent creatief schrijven. Daarom geeft hij je achterin het boek een oefening om te schrappen.
Doe dit ook bij je eigen verhaal en vraag je bij elke scène af: waarom vertel ik de lezer dit? Is deze informatie nodig om te komen van A naar B? Bedenk dat in het korte verhaal alles een rol speelt, zelfs – zo leren we – kleding die wappert aan een waslijn. Zo niet: skippen die handel!
PS
Wil je hulp bij dat skippen? Je kunt mij naar je verhaal laten kijken, om te testen of je op de goede weg bent.
Lees ook de andere delen in mijn serie blogs over schrijfboeken:
Welke schrijfboeken moet je lezen? Begin eens bij Jan Brokken.
Over leven en schrijven: het schrijfboek van Stephen King.
